New York – Një vit më parë, Hamasi vrau rreth 1 mijë e 200 njerëz – kryesisht civilë – në Izrael dhe mori peng më shumë se 250 të tjerë.

Që atëherë, Izraeli e ka kthyer në rrënoja pjesën më të madhe të Gazës; Më shumë se 40 mijë nga banorët e saj thuhet se janë vrarë, një shifër që përfshin 10 mijë -20 mijë militantë të Hamasit. Mbi 700 ushtarë izraelitë kanë humbur jetën duke luftuar Hamasin dhe përfaqësuesit e tjerë të mbështetur nga Irani.

Konflikti është padyshim larg përfundimit. Rrallëherë kalon një ditë pa sulme dhe viktima të reja ushtarake. Thënë kështu, faza më intensive e konfliktit të Gazës duket se po mbyllet: me Hamasin të degraduar ushtarakisht, udhëheqësit izraelitë e kanë zhvendosur fokusin e tyre në veri, duke sulmuar udhëheqësit dhe pasuritë e Hezbollahut në Liban. Prandaj, nuk është shumë shpejt të përpiqemi të përmbledhim dhe vlerësojmë mësimet dhe trashëgiminë e 7 tetorit.

Si fillim, supozimet mund të jenë të rrezikshme. Sulmi e befasoi Izraelin për herë të dytë në historinë e tij (i pari ishte fillimi i Luftës së Tetorit 1973). Edhe pse kishte paralajmërime për atë që po planifikonte Hamasi, zyrtarët e lartë ushtarakë dhe politikë nuk i morën seriozisht.

Ata vazhduan të stacionojnë shumicën e batalioneve të Forcave të Mbrojtjes të Izraelit në Bregun Perëndimor, duke lënë kufirin me Gazën pothuajse të pambrojtur. Dhe siç ndodhi 50 vjet më parë, vetëkënaqësia doli të ishte e kushtueshme.

Sulmi i 7 tetorit tregoi gjithashtu se armiku i armikut tuaj nuk është domosdoshmërisht miku juaj. Për një dekadë, qeveria izraelite nën drejtimin e kryeministrit Binyamin Netanyahu i dha mbështetje ekonomike të konsiderueshme Hamasit me shpresën eksplicite se duke vepruar kështu do ta poziciononte më mirë Hamasin për të konkurruar me Autoritetin Palestinez (PA).

Qëllimi i Netanyahut ishte të përçante palestinezët, të dobësonte ndikimin e zërit më të këndshëm ndërkombëtarisht të nacionalizmit palestinez dhe në këtë mënyrë ta bënte të pamundur një zgjidhje me dy shtete.

Izraeli ia doli shumë mirë të kontribuonte në dobësimin e PA. Ajo që dështoi ishte të mendonte se mund ta blinte Hamasin.

Luftërat janë po aq politike sa edhe ndërmarrjet ushtarake. Është e mundur të fitosh një luftë në fushën e betejës dhe të humbasësh atë. Izraeli e ka bërë pikërisht këtë në Gaza, duke zgjedhur të luftojë një luftë konvencionale kundër një armiku jokonvencional pa një plan për atë që vjen më pas.

Suksesi ushtarak duhet të përkthehet në marrëveshje të qëndrueshme të sigurisë dhe qeverisjes. Por zyrtarët izraelitë kanë refuzuar të avancojnë një propozim për asnjërën, nga frika se një plan i zbatueshëm do të kërkonte një rol për PA, së bashku me një forcë stabilizuese arabe, e cila do të ndërtonte vrull drejt një shteti palestinez dhe do të katalizonte luftimet e brendshme izraelite që mund të rrëzonin qeverinë e Netanyahut.

Për t’i bërë gjërat edhe më keq, Izraeli po e përcakton suksesin – çrrënjosjen e Hamasit – në terma që nuk mund të përmbushen. Kështu Izraeli humbet duke mos fituar, ndërsa Hamasi fiton duke mos humbur.

Hamasi, i cili është një ide dhe një rrjet sa një organizatë, në mënyrë të pashmangshme do të mbijetojë në njëfarë forme dhe do të ruajë aftësinë për të rindërtuar veten, veçanërisht në kontekstin në zhvillim të një okupimi të hapur izraelit pa konkurrencë nga palestinezët më të moderuar.

Ajo që ka ndodhur që nga 7 tetori ofron edhe disa mësime për ndërmjetësuesit e mundshëm. Vetëm bindja nuk mund të mbështetet për të ndryshuar sjelljen e të tjerëve, qofshin ata miq apo armiq. Diplomacia duhet të mbështetet nga stimuj dhe sanksione, dhe nganjëherë karotat dhe shkopinjtë duhet të braktisen.

Për më tepër, diplomacia nuk mund të ketë sukses nëse ndërmjetësi dëshiron sukses më shumë se protagonistët, të cilët duhet të konkludojnë vetë se kompromisi dhe marrëveshja janë të preferuara se sa konflikti i vazhdueshëm. Kur protagonistët konkludojnë ndryshe, asnjë masë ndërmjetësimi, sado me qëllim të mirë, nuk mund të ketë sukses.

Trashëgimia – ose më saktë trashëgimia – e 7 tetorit ofron pak terren për optimizëm. Një zgjidhje me dy shtete është më e largët se kurrë. Një qasje e tillë ishte tashmë shumë e gjatë përpara 7 tetorit, por viti i kaluar ka përforcuar dyshimin e izraelitëve për dëshirueshmërinë dhe mundësinë e të jetuarit të sigurt përkrah një shteti të pavarur palestinez.

Në të njëjtën kohë, përgjigja e Izraelit ndaj 7 tetorit ka forcuar pikëpamjet anti-izraelite në mesin e palestinezëve në Gaza, Bregun Perëndimor dhe Izraelin, dhe ka forcuar apelin e Hamasit, i cili, ashtu si mbështetësit e tij në Iran, nuk ka interes për bashkëjetesën paqësore me Izraelin.

Rezultati neto është se e ardhmja ka të ngjarë t’i ngjajë një “jozgjidhjeje të një shteti”: kontrolli izraelit i territorit midis Detit Mesdhe dhe lumit Jordan, një popullsi kolonësh në rritje dhe përleshje të shpeshta midis forcave izraelite të sigurisë dhe Hamasit në Gaza dhe me milici të ngjashme me Hamasin në Bregun Perëndimor.

Izraeli ka humbur shumë, jo vetëm në jetë dhe prodhim ekonomik, por në reputacion dhe pozitë në Shtetet e Bashkuara dhe në botë. Një brez i ri e sheh Izraelin më shumë si Goliath sesa David, më shumë shtypës sesa të shtypur. Antisemitizmi është rritur. Dhe me perspektivat për një zgjidhje me dy shtete, por të vdekur, Izraeli mund të përballet me një zgjedhje binar midis të qenit një shtet hebre dhe një shtet demokratik. Dobësimi i Hezbollahut dhe Houthi-ve, sado i mirëpritur, nuk i ndryshon këto realitete.

Izraeli gjithashtu ka paguar një çmim në rajon. Irani ka arritur atë që mund të ketë qenë një nga qëllimet e tij fillestare për sulmin: duke e bërë më të vështirë për Arabinë Saudite, një forcë e fuqishme në botën arabe dhe islame, të vendosë marrëdhënie zyrtare diplomatike me Izraelin.

Edhe pse dënimi i veprimeve të Izraelit që nga 7 tetori nuk do të pengojë bashkëpunimin e inteligjencës dhe ushtarake me qeveritë e zgjedhura arabe që përballen me kërcënimin reciprok të Iranit, sundimtari i mbretërisë ka hequr dorë nga hapja e tij për normalizimin e marrëdhënieve në mungesë të një shteti të pavarur palestinez.

Shtetet e Bashkuara kanë paguar gjithashtu një çmim të lartë që nga 7 tetori. Ajo ka humbur pozitën në botën arabe për paaftësinë e saj për të ndikuar në politikën izraelite, dhe ka tjetërsuar disa në Izrael me kritikat dhe lëvizjet e saj të pavarura. Për më tepër, SHBA-të e gjejnë veten edhe një herë thellësisht të përfshirë në Lindjen e Mesme, kur prioritetet e saj strategjike janë frenimi i agresionit kinez në Azi-Paqësor dhe kundër agresionit rus në Evropë. E gjithë kjo pa dyshim sjell kënaqësi për boshtin antiperëndimor që përfshin Kinën, Rusinë, Korenë e Veriut dhe Iranin.

Asnjë nga këto nuk ishte e pashmangshme. Qeveritë e njëpasnjëshme izraelite zgjodhën të dobësonin PA dhe nënvlerësuan kërcënimin e paraqitur nga Hamasi, i cili përfitoi duke inskenuar sulmin e tij brutal.

Izraeli më pas u përgjigj ushtarakisht dhe aspak politikisht. Dhe SHBA-të shpenzuan pjesën më të madhe të kapitalit të saj diplomatik duke mbrojtur më kot një armëpushim që asnjë nga protagonistët nuk e donte. Çmimi njerëzor, ekonomik dhe diplomatik ka qenë i madh dhe ai që tashmë ishte rajoni më i trazuar në botë ka mbetur edhe më keq.

E drejta e autorit: Project Syndicate, 2024.

www.project-syndicate.org